Сурын харвааны тухай:
Нум сум бол эртний монгол цэргүүдийн голлох зэвсгийн нэг билээ. Тэгвэл цэргүүд бэлтгэл хийхдээ сур харваж байсан нь түүхийн сурвалж бичигт өгүүлдэг байдаг. Хүннү, Сүннүгийн үед сурын харвааг эрийн гурван наадмын төрөлд багтаажээ. Их Монгол улс 1224 онд Сартуул улсыг байлдан дагуулсны эцэст Буга Сочих буюу Бара буга Сочигой гэдэг газар хийсэн наадамд Хасарын хүу Эсэхий мэргэн 335 алд (502.5 метр) газраас байг амжилттай харваснаар түрүүлж байжээ.
Энэ бол сурын харвааны түүхэн дэх хамгийн хол зайд амжилттай харвасан тохиолдол гэдгээрээ гадныхны сонирхлын төвд байдаг. Монголчууд нум сумыг шинэ чулуун зэвсгийн үеэс эхлэн чадамгай эзэмшиж, хавчаахай нумтай чулуун зэвтэй сумтай байжээ. Харваачид тэмцээн явуулахдаа зэвтэй сумаар гол төлөв нэхий харваж байсан аж. Харин газрын хэмжээг тогтоосон тодорхой заалт байсангүй. Хэн хатуу том нум барьж холд хүчтэй, мэргэн харваж оносон нь тэргүүн байрт ордог байжээ.
Сурын харваа нь Монголын наадмын нэг төрөл боловч Манжийн дарлалын үед монголчуудыг цэргийн эрдэмд боловсрохоос сэргийлж сарампай харвах мэт зарим төрлийг нь хоригложээ. Харин энгийн харвааг нь арга буюу хориглож чадаагүй аж. Мөн Богд хаант улсын үед сурын харваа сэргэж, цэргийн бэлтгэл, эгэл наадмын утгатай болсон байна.
Монгол нум нь хийцийн хувьд хавчаахай, нарийн хийцийн нум гэх мэт төрөл бий. Нарийн хийцэт нумны мөсийг хулс зэрэг уян хатан модоор хийж, гадна тал нурууг шөрмөс, шандсаар, дотор тал буюу элгийг одос, янгир, оронго зэрэг амьтны эврээр элэглэн маш бат бэх хийнэ. Нарийн хийцэт нь хавчаахай нумыг бодвол холч, хүч хоёроороо давуу талтай басур харвах нумыг хүнд, хүчээр хоёр ангилна. Хөвчит нумыг ханатал татахад хэчнээн тэнхээ орсныг нумны хүч буюу хөвч гэнэ. Харвасан сумын хурд, хүч нь нум сум болон харваачийн хүч чадлаас шалтгаалдаг.